DEX (Merkeziyetsiz Borsa) Nedir? – Kripto Sözlük | Terimler

İçerik Listesi

Merkeziyetsiz Borsa Nedir?

Herhangi bir merkezi olmayan; bir kurum, kuruluş tarafından işletilmeyen, yapılan her işlemden bu kurumlar tarafından komisyonların alınmadığı borsalara DEX(Decentralized Exchange) yani merkeziyetsiz borsa adı verilir.

Merkeziyetsiz Borsaların İşleyiş Mantığı

Merkeziyetsiz borsalarda alışverişler Peer-to-peer(Kişiden kişiye) adı verilen mantık üzerinden çalışır. Kullanıcılar, varlıklarını blockchain sistemleri üzerinde(Örn: Ethereum ERC-20 ağı) birbirleriyle takas ederler.

Kullanıcıların birbirleri ile olan ticaretini sağlayan, bu işlemleri onaylayan ve bir varlığın karşı tarafa aktarılmasının iznini verenler ise madencilerdir. Madenciler, sahip oldukları işlem güçleriyle tüm bu süreçlerin doğrulamasını gerçekleştirir ve varlıkların yeni sahiplerini blokzincire kaydeder.

Merkeziyetsiz Borsaların Avantajları

Kullanıcı bilgisini tutmazlar.
Varlıklar tek merkezde toplanmaz.
Kullanıcı varlıklarının tek bir merkez üzerinden kaybedilmesi, kaçırılması, el konulması vb. durumlar yaşanmaz.(Örn : Thodex dolandırıcılığı olmaz)
Yaptığınız işlemlerin kaydı ve denetlemesi başkalarının kontrolünde değildir.
Borsalarda yer almayan ve geleceğinin parlak olduğuna inandığınız varlıklara erken erişebilme şansı. Bu sayede ilk yatırımcılarından olduğunuz için, ilerleyen zamanlarda borsalarda da listelenme gerçekleşirse kazanç ihtimaliniz yükselir. Ancak bu durum çok riskli bir süreçtir, çok çok iyi analiz ve güven sistemine oturtularak hareket edilmelidir.
Merkezi otoriteler tarafından oluşturulan regülasyonlara, düzenlemelere, engellemelere karşı koruma. Merkeziyetsiz borsalarda tüm işlemler Peer-To-Peer yani Kişiden-Kişiye odaklı çalıştığı için, araya hiç bi aracı kurum düzenlemesi giremez. Örneğin yarın tüm borsaların aktif hizmet verme işlemi sonlanırsa, merkeziyetsiz borsalarda bu süreçler devam ettirilebilir ya da borsalara her işlem için %10 vergi kesintisi gibi bir kural getirilmeye kalkılırsa, bu durum merkeziyetsiz borsaları ilgilendirmez işleyiş eskisi gibi sürer.

Merkeziyetsiz Borsaların Dezavantajları

Likidite sorunu yaşanabilir.
Şifre unutma, hesabı kaybetme vb. durumlarda geri kurtarmak mümkün değildir.
Zarardan koruyucu sistemler yoktur. Stop-loss vb. Her şeyi anlık kontrol etmek durumundasınız.
Herhangi bir öngörülemeyen sorunla karşılaştığınızda muhatap bulma şansınız yoktur. Müşteri hizmetleri bulunmaz. ( Örn : Bilgisayarınıza giren bir virüs sebebiyle hesabınız ele geçirilmiş ve tüm bakiyeniz aktarılmıştır fakat bunun tespiti ve takibi için gereken teknik destek alabileceğiniz bi yer yoktur, sıradan kullanıcılar arasında soru cevap şeklinde yardım arayışına girebilirsiniz. )
Anlık alım satım gerçekleştirme sorunu. Borsalarda emir defterleri üzerinden anlık alım satım yapabilirken merkeziyetsiz borsalarda her işlemin tek tek onay süreci olduğu için, süreç daha ağır işler. Süreci hızlandırmak için akıllı kontrat sözleşmesini daha fazla komisyon ödeyerek uygulayabilirsiniz.
Sahip olduklarınızın tüm güvenliğinden siz sorumlusunuz. Giriş yaptığınız hesaplarınızda sms doğrulaması, mail doğrulaması vb. fazladan korumalar yer almaz. Örneğin Metamask cüzdanını kullandığınızda size verilen ” Private Key ” kelimelerini girip sonrasında şifrenizi oluşturursunuz. Ardından o şifre ile hesabınıza bağlanmayı sürdürürsünüz. Bir başkası bilgisayarınıza erişmeyi başarıp eklentiye erişim sağlarsa, varlıklarınızı transfer edebilir.

En Çok Kullanılan Merkeziyetsiz Borsalar Hangileri?

Merkeziyetsiz borsalarda en büyük sorun likidite kıtlığıdır. Yani dolaşımdaki para miktarı. Bu hususta, en çok likiditeye sahip, en fazla alışverişin döndüğü merkeziyetsiz borsalar, tercih seçeneği daha yüksek olanlardır. Tabi bu hususta, temin etmek istediğiniz kripto paranın borsada yer alıp almıyor olması da önemli.

24 saatlik market hacmine göre Coinmarketcap’in listelediği en çok tercih edilen merkeziyetsiz borsalardan ilk 10 adeti şu şekilde :